دعوای خلع ید چیست و برای این دعوا چه ارکانی لازم است؟
احتمالا در بین عناوین حقوقی عنوان دعوای خلع ید از ملک یا زمین به گوش‌تان خورده است.
معنی این دعوا و تمام ارکانش را با مثال توضیح می‌دهیم:
فرض کنید شخصی در ملک دیگری بدون اذن یا انعقاد قرارداد اجاره یا بدون هر قرارداد دیگری تصرف داشته باشد. این تصرف می‌تواند به طرق مختلف باشد مثلا در خانه دیگری ساکن شود یا وسایل خود را درملک دیگری قراردهد یا ماشین یا هرچیز دیگری را در ملکی که متعلق به غیر است را قرار دهد یا در زمین دیگری اقدام به ساخت و ساز نماید.
در تمام این موارد شخصی که بدون اجازه در مال دیگری وارد شده است غاصب است یعنی عملی که مرتکب شده غصب بوده و باید در صورت درخواست مالک از ملک خارج شود و تمام منافع مال را به مالک بپردازد.
در صورتی که مالک بخواهد غاصب را از ملک خود خارج کند باید دعوای خلع ید علیه متصرف طرح نماید.
برای طرح این دعوا خواهان حتما باید مالک باشد در صورتی شخصی به جز مالک دعوای خلع ید طرح کند دعوا به دلیل ذی سمت نبودن خواهان رد می‌شود.
غاصب یا همان متصرف باید در صورتی که مالک بخواهد اجرت المثل ایام تصرف را بپردازد. میزان اجرت المثل با کارشناسی تعیین می‌شود و در صورتی که هریک از طرفین به آن معترض باشند می‌توانند به آن اعتراض نمایند و در صورت اعتراض موضوع به هیات کارشناسی ۳ نفره ارجاع می‌شود.
پرداخت هزینه کارشناسی به عهده خواهان است و در صورت اعتراض به عهده ی معترض است. اما در صورت محکومیت خوانده در دعوا تمام هزینه‌های کارشناسی پرداخت شده توسط خواهان توسط خوانده به او پرداخت می‌شود.
دعوای خلع در دادگاه حقوقی که ملک در آن قرار دارد طرح و دعوای مالی محسوب می‌شود پس برای پرداخت هزینه دادرسی باید فرم ارزش منطقه‌ای توسط خواهان پُر و ضمیمه دادخواست شود. همچنین برای مطالبه‌ی اجرت المثل ایام تصرف باید مبلغی به صورت موقت توسط خواهان اعلام شود تا میزان دقیق آن پس از انجام کارشناسی مشخص شود.
در ادامه به توضیح خلع ید مشاعی می‌پردازیم:
خلع ید مشاعی چیست؟
اگر ملکی دارای چند مالک باشد مثلا زمینی توسط دو یا سه نفر یا بیشتر خریداری شده باشد، در صورتی که یکی از مالکین بدون اجازه سایرین در ملک تصرفی داشته باشد سایر مالکین می‌توانند علیه متصرف دعوای خلع ید مشاعی طرح نماید. یا در صورتی که مالی بعد از فوت مالک به ورثه‌ی او به ارث برسد در این صورت اگر یکی از ورثه بخواهد در بخشی یا کل ملک تصرف داشته باشد باید از سایر ورثه اجازه داشته باشد. در غیر این صورت علیه او می‌توان دعوای خلع ید و اجرت المثل ایام تصرف مطرح شود.
تفاوت دعوای تصرف عُدوانی با دعوای خلع یَد در چیست؟
- در دعوای خلع ید خواهان باید مالکیت رسمی خود را اثبات کند و در واقع اولین اقدام او، اثبات مالکیت است، اما در دعوای تصرف عُدوانی اثبات مالکیت از سوی خواهان ضروری نیست و فقط باید ثابت کند که سابقه تصرف او نسبت به متصرف فعلی، مقدم است.
- در دعاوی تصرف عُدوانی رعایت تشریفات دادرسی مانند ابلاغ و رعایت مواعد دادرسی و غیره لازم نیست و رسیدگی خارج از نوبت انجام می‌گردد؛ اما در خلع ید تشریفات دادرسی باید رعایت شود.
- دعوای خلع ید یک دعوای حقوقی است نه کیفری؛ در حالیکه دعوای تصرف عُدوانی هم به صورت حقوقی و هم کیفری قابلیت طرح و رسیدگی را دارد.
- دعوای خلع ید تنها توسط مالک یا نماینده قانونی و قضایی مثل وکیل یا قائم مقام مالک قابل طرح است، لکن در دعوای تصرف عُدوانی مالکیت خواهان الزامی نیست و هر ذی نفعی مثل مستاجر یا کارگر و … می‌تواند رفع تصرف را تقاضا نماید، لذا اثبات صرف سبق تصرفات خواهان در ملک کفایت می‌نماید.
- اجرای حکم خلع ید نیازمند این است که رأی قطعی شده و اجراییه علیه محکوم علیه صادر شده باشد؛ در صورتیکه در دعوای تصرف عدوانی حکم تصرف بلافاصله قابل اجراست و نیاز به قطعی شدن ندارد و اعتراض و تجدیدنظر از آن مانع اجرای حکم نخواهد شد.
- هزینه دادرسی در دعوای خلع ید مالی است و بر مبنای ارزش منطقه‌ای معملات املاک محاسبه می‌شود درحالیکه دعوای تصرف غیرمالی است.
مطالب مرتبط
